میراث اولین دانشگاه تاریخ ایران زیر خروارها خاک!

دانشگاه جندی‌شاپور به‌عنوان اولین دانشگاه تاریخ ایران و از نخستین دانشگاه‌های علمی جهان هنوز در گوشه‌ای از شمال خوزستان ناشناخته و در حال نابودی است.

به گزارش مهر، دانشگاه یا همان شهر دانشگاهی جندی‌شاپور که در برخی منابع حتی از آن به‌عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه جهان نام برده شده را شاهپور اول فرزند اردشیر هخامنشی بنا نهاد.
شهر جندی‌‌شاپور یکی از نواحی هفتگانه خوزستان به شمار می‌رفت که از ابتدا مرکز آن استان به شمار می‌رفته و در دوره شاهپور دوم، جندی‌شاپور پایتخت دولت ساسانی و مرکز خوزستان شد. در زمان شاهپور اول شهرهای گوناگونی تاسیس شد که نام یکی از این شهرها جندی‌شاپور یا گندی‌شاپور بود.
این شهر در جنوب غربی ایران در خوزستان و نزدیک شوشتر واقع شده بود. اکثر محققان، دوره تاریخی ساسانیان را مبتکر اصول شهرسازی و معماری می‌دانند چرا که شهرهای زیادی در این دوران ساخته شد. دانشگاه جندی‌شاپور که در نوع خود از مهم‌ترین مراکز علمی دنیای کهن بود در این دوران ساخته شد. این مدرسه گرچه از زمان شاهپور اول پایه‌ریزی شده بود اما توسط این پادشاه تعمیر و گسترش یافت.
کانال قدیمی آب که از شهر جندی‌شاپور در دوره ساسانی به جا مانده است
دانشگاه جندی‌شاپور از مهم‌ترین مراکز آموزشی و تحقیقی دنیای آن زمان بود که تعداد زیادی دانشمند و پزشک در آن مشغول به تدریس، تحصیل و طبابت بودند. در این مرکز علاوه‌بر کتب تالیف‌شده دانشمندان ایرانی بسیاری از کتاب‌های یونانی و هندی را به پهلوی ترجمه کرده و آنها را تعلیم می‌دادند.
در زمان انوشیروان عده‌ای از فلاسفه یونان، که بعد از تعطیلی آکادمی آتن به دلیل تعصب امپراتوری روم به ایران پناهنده شدند، مورد حمایت این پادشاه قرار گرفتند. آنان در دانشگاه جندی‌شاپور به تدریس مشغول شدند. انوشیروان حتی عده‌ای را به هندوستان فرستاد تا به فراگیری علوم بپردازند. طب یونان در مدرسه جندی‌شاپور رواج یافت. فلسفه ارسطو و افلاطون در زمان انوشیروان به فارسی ترجمه شد. برزویه طبیب نیز در زمان انوشیروان به هند رفت و با تنی چند از دانشمندان و کتب هند به ایران بازگشت.
مدرسه جندی‌شاپور در علم کیمیا (شیمی)، زیست‌شناسی و علوم‌پزشکی نقش مهمی داشته است. انوشیروان گذشته از تاسیس دانشکده طب جندی‌شاپور به تاسیس مدرسه دیگری که در آن ریاضیات، فلسفه و نجوم تدریس می‌شد در جندی‌شاپور اقدام کرد.
در سال 17 هجری و به روایتی دیگر، سال 19 هجری این شهر توسط مسلمانان فتح می‌شود، تصرف این شهر بدون جنگ و خونریزی صورت گرفته، بدین معنی که دروازه‌های شهر باز بوده و مردم مانند زمان صلح بدون اسلحه به شهر وارد یا از آن خارج می‌شده‌اند.
 مقبره یعقوب لیث که در محوطه جندی‌شاپور دفن شده است
این تاریخ سرشار و گهربار بی‌شک دانستی‌های فراوانی برای کاوش دارد که می‌تواند عظمت ایرانیان در تاریخ را بیش از گذشته برای جهانیان به اثبات برساند ولی این گنجینه تاریخی عظیم همچنان از نبود یک کاوش جدی و حساب‌شده در رنج است و میراث غنی نهفته در آن در حال نابودی است. سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان درخصوص این اثر باستانی به مهر در اهواز می‌گوید: جای تعجب دارد مکانی که می‌تواند اوج عظمت علمی ایرانیان در زمانی که اکثر مکان‌های دنیا با ابتدایی‌ترین شیوه زندگی می‌کردند را نشان دهند تا این حد مغفول مانده و تاکنون یک کاوش حساب‌شده در آن صورت نگرفته است.
 کشاورزی در 500 هکتار از محوطه
مجتبی گهستونی با تاکید بر اینکه کل محوطه باستانی این دانشگاه 1000 هکتار است که در حال حاضر در 500 هکتار آن کشاورزی صورت می‌گیرد، افزود: دانشگاه جندی‌شاپور که شاید بتوان آن را اولین مرکز فکری و علمی جهان نامید در سال 1358 توسط گروه هفت‌نفره واگذاری زمین به کشاورزان محلی واگذار شده و کشاورزان در آن اقدام به کشت گندم می‌کنند که این امر تا به امروز ادامه دارد.
وی افزود: در نزدیکی این محوطه تاریخی یک روستا به نام قلعه سردار وجود دارد که باعث می‌شود همواره این محوطه تاریخی در معرض رفت و آمد مردم باشد. ضمن اینکه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی این محوطه در اختیار یک گروه آمریکایی برای انجام کارهای عمرانی قرار گرفته بود که خوشبختانه با پیروزی انقلاب و خروج آمریکایی‌ها از کشور، کارهای این گروه نیز نیمه‌تمام ماند و از آسیب رساندن جدی به این محوطه اینگونه جلوگیری به عمل آمد.
گهستونی با اشاره به اینکه تا به امروز تخریب‌های فراوانی در این محوطه تاریخی صورت گرفته است، گفت: در هر فصل کشاورزی که زمین این محوطه تسطیح می‌شود، اشیای باستانی فراوانی با بیل‌های تراکتور از دل خاک بیرون می‌آیند و تخریب می‌شوند و اینگونه است که آثار شکوه تمدن ایرانیان توسط کشاورزان بومی به محاق نیستی سپرده می‌شود.
عبور جاده از محوطه دانشگاه
دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان اظهار داشت: موضوعی که اکنون به‌شدت دوستداران میراث فرهنگی را نگران کرده، صدور مجوز ساخت جاده آسفالته است که دقیقا از وسط محوطه باستانی این دانشگاه می‌گذرد که این امر با دستور فرماندار دزفول انجام می‌شود، ولی میراث فرهنگی خوزستان با این امر مخالفت کرده است.
وی افزود: البته متاسفانه مخالفت میراث فرهنگی با این امر بسیار دیر صورت گرفته چرا که کارهای مقدماتی و زیرسازی برای ساخت جاده از سوی پیمانکار انجام شده و بخشی از محوطه را با مشکل اساسی مواجه کرده است. همچنین در سال‌های اخیر مجوز حفر 10 حلقه چاه آب در این محوطه صادر شده که برای آبیاری زمین‌های کشاورزی موجود در این منطقه صورت گرفته است.
 یکی از مواردی که همواره به واسطه آنها محوطه‌های تاریخی فراموش شده یا نابود شده را می‌توان کشف کرد، وجود برخی تپه‌های غیرطبیعی است. این تپه‌ها مربوط به بناهایی‌هایی باستانی است که پس از تخریب به مرور زمان خاک روی آنها انباشته می‌شود و به تپه‌ای خاکی تبدیل می‌شوند.
 عبور هر روزه کامیون‌ها برای احداث جاده در محوطه باستانی جندی‌شاپور
گهستونی در این خصوص می‌گوید: تپه‌های باستانی فراوانی در محوطه دانشگاه وجود دارد که شاید با کاوش هرکدام از آنها می‌توان آثاری از دانشگاه باستانی جندی‌شاپور را پیدا کرد ولی هیچگاه این امر صورت نگرفته و این تپه‌های باستانی یکی پس از دیگری توسط افراد مختلف و کشاورزان تخریب شده است.